„Ukradzione” szóstki. Polskie szkoły notorycznie zaniżają oceny swoim uczniom

Uczeń, który opanował cały materiał z podstawy programowej – musi otrzymać ocenę celującą. Warunkiem zdobycia „szóstki” nie może być wiedza, która wykracza poza wymagania. Niestety, polscy nauczyciele notorycznie zaniżają oceny młodym ludziom. Proceder jest powszechny na tyle, że niektóre szkoły… wpisały nieuczciwe zasady oceniania do swoich statutów.

Prawo przewiduje, że najwyższy stopień należy się każdemu uczniowi, który wykazał się opanowaniem całej podstawy programowej. Tymczasem notorycznie zdarza się w szkołach tak, że „piątka” jest dla tych, którzy doskonale opanowali program, a „szóstka” – wyłącznie dla osób, które swoją wiedzą wykraczają poza niego.

Co wolno oceniać?

Zawsze, gdy zbliża się koniec roku szkolnego, nasi wolontariusze odbierają na ten temat bardzo dużo zgłoszeń. Skala zjawiska świadczy o tym, że wielu uczniów – nieświadomych swoich praw – może dostawać świadectwa ze znacznie zaniżoną średnią.

– Przepisy ustawy o systemie oświaty nie pozostawiają wątpliwości. To, co podlega ocenie z danego przedmiotu, to poziom i postępy w opanowaniu wiadomości w stosunku do tzw. podstawy programowej oraz wymagań edukacyjnych – tłumaczy prezes SUS Łukasz Korzeniowski. – To oznacza, że nie można uzależniać oceny od zdobycia wiedzy nieprzewidzianej w programie. Już za opanowanie stu procent materiału należy się najwyższa możliwa ocena, czyli stopień celujący.

Te kryteria dotyczą wszystkich szkół – zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Jeżeli wystawiają one szkolne świadectwa – muszą przestrzegać obowiązujących przepisów. Jednak bywa z tym różnie.

Kara dla najlepszych

– Przeprowadziliśmy bardzo dużo interwencji, które dotyczyły szkół nieprawidłowo oceniających uczniów – mówi Daniel Sjargi, wiceprezes stowarzyszenia. – W wielu placówkach ocenę celującą mógł uzyskać tylko ten uczeń, który np. reprezentował szkołę w konkursach przedmiotowych. To kryterium również jest niedopuszczalne. Jeżeli ktoś woli skupić się na nauce, zamiast na rywalizacji w zawodach, nie wolno karać go za to niższą oceną. Nie trzeba zbierać laurów, by być dobrym uczniem.

Sprawa jest o tyle przykra, że dotyczy z reguły osób bardzo ciężko pracujących na swoje wyniki. Szkoły tymczasem – bez żadnego uzasadnienia – wprowadzają wobec nich dodatkowe wymagania, które nie każdy może lub ma czas spełnić.

Postanowienia na ten temat wprowadzane są przez nauczycieli do szkolnych statutów. Liczą oni na to, że w ten sposób zalegalizują wątpliwą praktykę. Jednak nic bardziej mylnego.

Statutom daleko do „celujących”

– Statut szkolny zawsze musi być zgodny z przepisami prawa powszechnie obowiązującego. W przeciwnym wypadku jego postanowienia są po prostu nieważne. Tak jest również z niewłaściwymi wymaganiami na ocenę celującą – wyjaśnia Łukasz Korzeniowski, prezes SUS.

W takiej sytuacji nauczyciel powinien zastosować się do przepisów ustawy o systemie oświaty i postawić szóstki uczniom, którzy opanowali cały materiał z podstawy programowej.

Dotyczy to nie tylko ocen na świadectwie, ale także oceniania bieżącego. Choć nie każda szkoła w tym celu używa tradycyjnej skali od 1 do 6 (niektóre korzystają np. ze skali procentowej lub opisowej), to najwyższy możliwy stopień („szóstka”, „100%”, „10/10” itp.) ze sprawdzianu, kartkówki czy ustnej odpowiedzi zawsze przysługuje uczniowi, który wykazał się pełną wiedzą z zakresu programu nauczania.

– W niektórych szkołach na ocenę celującą ze sprawdzianu należy uzyskać np. wynik 110%. To jest niedorzeczne już choćby z matematycznego punktu widzenia – podkreśla wiceprezes Daniel Sjargi.

Kuratoria po stronie „szóstkowiczów”

A co ze szkołą, w której statucie znajdują się źle sformułowane wymagania na ocenę celującą?

– Takie sprawy przekazujemy właściwemu kuratorowi oświaty. Jak wynika z naszych doświadczeń, kończy się to uchyleniem niewłaściwego postanowienia dotyczącego wystawiania szóstek. Szkoła musi wówczas wprowadzić do swojego statutu odpowiednie poprawki – stwierdza Daniel Sjargi.

W tej sprawie interweniowaliśmy już w ponad pięćdziesięciu szkołach na obszarze całego kraju. I to zarówno w wiejskich podstawówkach – jak np.  Szkoła Podstawowa im. Komisji Edukacji Narodowej w Jedwabnie (w pow. szczycieńskim), jak i w popularnych ogólniakach z największych miast wojewódzkich – jak np. XIV Liceum Ogólnokształcące im. Polonii Belgijskiej we Wrocławiu. Tamtejsze statuty udało się dostosować stanu zgodnego z prawem.

Niestety – naruszanie praw najlepszych uczniów, którzy powinni być ocenieni na „szóstkę”, wciąż jest w naszym kraju raczej regułą niż wyjątkiem.