Niewydanie świadectwa można skarżyć do sądu

W piątek uczniowie odebrali świadectwa i rozpoczęli wakacje. Mogło się jednak zdarzyć tak, że szkoła nie wydała świadectwa z powodu np. niewypełnienia obiegówki czy niezwrócenia książek do biblioteki. Czy szkoła może tak postąpić?

Otrzymanie świadectwa nie jest niczym obwarowane

Wielokrotnie pisaliśmy o tym, że szkoła nie może wstrzymać wydania świadectwa szkolnego. I to niezależnie od tego, czy uczeń nie oddał obiegówki, nie zwrócił książki do szkolnej biblioteki czy nie „rozliczył się” ze szkolną pielęgniarką. Żadna z tych sytuacji nie sprawia, że uczeń nie otrzymuje świadectwa szkolnego.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki z dnia 7 czerwca 2023 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków świadectwo wydaje szkoła (§ 4 ust. 1), a świadectwo wydaje się na podstawie dokumentacji przebiegu nauczania (rodzajem takiej dokumentacji są np. dziennik czy arkusz ocen).

Świadectwo szkolne promocyjne, świadectwo ukończenia szkoły, zaświadczenie o zawodzie i zaświadczenie o przebiegu nauczania wydaje się na podstawie dokumentacji przebiegu nauczania prowadzonej przez szkołę i szkołę polską.

§ 7 ust. 1 rozporządzenia

Ponadto rozporządzenie wskazuje, że „Po ukończeniu nauki w danej klasie, z wyjątkiem klasy programowo najwyższej, uczeń szkoły dla dzieci i młodzieży, w zależności od wyników klasyfikacji rocznej, otrzymuje świadectwo szkolne promocyjne potwierdzające otrzymanie albo nieotrzymanie promocji do klasy programowo wyższe” (§ 11 ust. 1) oraz że „Uczeń szkoły i szkoły polskiej, który ukończył daną szkołę, otrzymuje świadectwo ukończenia szkoły” (§ 12 ust. 1).

Z powyższych przepisów wynika, że otrzymanie świadectwa przez ucznia nie jest niczym warunkowane. Szkoła ma obowiązek wydać świadectwo – przepisy mówią bowiem, że to ona je wydaje, a uczeń otrzymuje świadectwo. Otrzymanie świadectwa jest prawem ucznia. To prawo rodzi natomiast po stronie szkoły obowiązek wydania tego świadectwa. Rozporządzenie określa przy tym, że świadectwo wydaje się na podstawie dokumentacji przebiegu nauczania i nie statuuje w tym zakresie żadnych ograniczeń, w szczególności nie określa:

• jakich powinności dopełnić musi uczeń, by świadectwo otrzymać;
• sytuacji, w których uczeń świadectwa nie otrzymuje.

Rozporządzenie jest aktem prawa powszechnie obowiązujące i szkoła musi stosować się do przepisów prawa w nim określonych, a w szczególności nie może w drodze aktów prawa wewnątrzszkolnego (np. statut szkoły, regulamin, zarządzenie dyrektora szkoły) tworzyć norm prawnych sprzecznych z tym, co wynika z rozporządzenia. Szkoła nie może zatem na podstawie wewnętrznych regulacji określić, że do otrzymania świadectwa konieczne jest oddanie obiegówki lub oddanie wszystkich książek do szkolnej biblioteki.

Co zrobić, gdy szkoła nie chce wydać świadectwa?

Jeśli szkoła nie wydała uczniowi świadectwa, to oznacza, że pozostaje w bezczynności. Trzeba w tym miejscu uściślić, że bezczynność będziemy przypisywać dyrektorowi szkoły, jako kierownikowi zakładu administracyjnego, jakim jest szkoła (bo trudno byłoby ją przypisywać po prostu szkole).

Bezczynność to taki stan, w którym organ nie podjął w terminie prawem wymaganych czynności. Jeśli chodzi o wydanie uczniowi świadectwa, to prawny obowiązek jego wydania wynika z właściwych przepisów wyżej cytowanego rozporządzenia. Natomiast jeśli chodzi o termin wydania świadectwa, to zgodnie z art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.) powinno stać się to bez zbędnej zwłoki, o ile nie zachodzi potrzeba prowadzenia postępowania wyjaśniającego (a co do zasady nie będzie miało to miejsca w przypadku wydania świadectwa, które najczęściej jest już gotowe, a wstrzymanie wydania go nie jest niczym uzasadnione).

Bezczynność działania organów można zwalczać skargą na bezczynność. Przed złożeniem skargi konieczne jest jednak wniesienie ponaglenia, które będzie zawierało uzasadnienie (art. 37 § 1 pkt 1, § 2 k.p.a.). Ponaglenie na niewydanie uczniowi świadectwa wnosi się do dyrektora szkoły.

Jak wynika z art. 53 § 2b ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (p.p.s.a.), wniesienie skargi na bezczynność jest możliwe w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia. Oznacza to, że aby móc skutecznie wnieść skargę na bezczynność, wystarczające jest samo wniesienie ponaglenia – nie trzeba w szczególności oczekiwać na jego rozpatrzenie. Dopuszczalne jest zatem, aby skargę na bezczynność wnieść następnego dnia po wniesieniu ponaglenia.

Skargę na bezczynność wnosi się do wojewódzkiego sądu administracyjnego (właściwość miejscową sądu określamy według siedziby szkoły). Co ważne, zgodnie z art. 54 § 1 p.p.s.a, skargę wnosi się za pośrednictwem dyrektora. Oznacza to, że naszą skargę powinniśmy przekazać dyrektorowi szkoły i to on przekaże ją do sądu (art. 54 § 2 p.p.s.a.).

Podstawa prawna skargi

Podstawą prawną skargi na bezczynność dyrektora szkoła w przedmiocie niewydania przez szkołę świadectwa szkolnego jest art. 3 § 2 pkt 9 p.p.s.a. Mówi on, że sądy administracyjne orzekają w sprawach skarg na bezczynność m.in. w sprawach dotyczących czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że czynność wydania świadectwa podlega zaskarżeniu do sądu na podstawie art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. – który wskazuje, że sądy administracyjne orzekają w sprawach skarg na czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa (zob. np. wyrok WSA w Warszawie z 26.09.2018 r., II SAB/Wa 96/18, LEX nr 2738006; zob. też: K. Klonowski, Inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej [w:] Postępowanie sądowoadministracyjne, red. H. Knysiak-Sudyka, Warszawa 2023, nb. 94, s. 66-67).

Skoro zatem czynność wydania świadectwa podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego, tym samym i bezczynność w podjęciu takiej czynności może takiemu zaskarżeniu podlegać.

Jaki wyrok wyda sąd?

Jeśli sąd uwzględni skargę na bezczynność, to, zgodnie z art. 149 § 1 i § 1a p.p.s.a., w wyroku:

• zobowiąże dyrektora szkoły do wydania świadectwa w określonym terminie,
• stwierdzi, że organ dopuścił się bezczynności,
• określi, czy bezczynność miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

Sąd może też wymierzyć organowi grzywnę lub przyznać od organu na rzecz skarżącego sumę pieniężną (art. 149 § 2 p.p.s.a.).