Jak odzyskać swoją pracę plastyczną, którą zatrzymała szkoła?
Problematyka dotycząca prac plastycznych uczniów i ich zatrzymywania przez szkoły jest wciąż aktualna. Jest tak nawet pomimo stanowczego stanowiska Centrum Edukacji Artystycznej, które wskazuje na niedopuszczalność takiej praktyki. Chcąc pomóc uczniom w tej kwestii, publikujemy wzór wniosku, który pomoże odzyskać od szkoły prace plastyczne.
Temat prac (utworów) uczniów szkół plastycznych poruszaliśmy po raz pierwszy w 2021 roku. Zwracaliśmy uwagę na liczne nieprawidłowości występujące w liceach plastycznych w całej Polsce. Od tego czasu Stowarzyszenie często otrzymywało zgłoszenia o przywłaszczaniu praw autorskich oraz prawa do swobodnego i nieograniczonego dysponowania pracą. Uczniowie wskazywali, że takie regulacje przeważnie znajdują się w statutach szkół. W skrajnych i zasługujących na szczególne potępienie sytuacjach dochodziło również do sprzedaży rzeczonych prac bez wiedzy autorów – uczniów i uczennic.
Co na to prawo?
W tym miejscu trzeba wskazać na kilka kwestii prawnych związanych z pracami plastycznymi. Po pierwsze, są one rzeczami w rozumieniu art. 45 Kodeksu cywilnego. Zasady nabywania własności rzeczy określa właśnie ten kodeks. Jeżeli praca została stworzona z materiałów, których właścicielem był uczeń, to stanie się ona jego własnością (nabycie pierwotne przez przetworzenie). Jeżeli zaś część lub całość materiałów użytych do wytworzenia pracy została dostarczona przez szkołę, to własność pracy też (co do zasady) nabędzie uczeń. Znajdzie w takiej bowiem sytuacji zastosowanie art. 192 Kodeksu cywilnego. Przepis ten mówi, że ten, kto wytworzył nową rzecz ruchomą z cudzych materiałów, staje się jej właścicielem, jeżeli wartość nakładu pracy jest większa od wartości materiałów oraz wytwórca nie działał w złej wierze.
Nagłośniona przez SUS praktyka szkół plastycznych doczekała się odpowiedzi Centrum Edukacji Artystycznej. Instytucja, sprawująca nadzór pedagogiczny nad szkołami artystycznymi, wystosowała oficjalne pismo do dyrektorów „plastyków”. CEA domagała się pilnego przeanalizowania statutów i weryfikacji ich postanowień.
Pomimo tego, iż wiele szkół dostosowało wówczas wewnętrzne przepisy do wymogów prawa powszechnie obowiązującego, wciąż dochodzi do sytuacji, w której uczeń nie może otrzymać od szkoły swojej pracy plastycznej.
Pomagamy uczniom odzyskać ich prace
W ostatnich tygodniach Stowarzyszenie udzieliło wsparcia absolwentowi, który chciał odzyskać swoją pracę dyplomową od Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Koszalinie. Dzięki stanowczemu wezwaniu, szkoła zobowiązała się do zwrotu pracy. Stowarzyszenie prowadzi także odrębną interwencję w sprawie nieprawidłowości w szkolnych aktach prawnych.
Wzór wniosku o zwrot pracy plastycznej można pobrać klikając w ten link.
Wzór sporządziliśmy przede wszystkim pod kątem uczniów szkół publicznych, którzy samodzielnie zapłacili za materiały wykorzystane do stworzenia pracy. Należy jednak pamiętać, że to samo w sobie jest już niedopuszczalne, ponieważ zgodnie z art. 70 ust. 2 Konstytucji RP nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna, a zatem wszystko, co jest niezbędne do ukończenia szkoły publicznej (w tym materiały plastyczne na zajęcia obowiązkowe) powinny być zapewnione przez szkołę (organ prowadzący).
Jeżeli jesteś uczniem lub uczennicą szkoły plastycznej i chcesz odzyskać utwór plastyczny, który uznajesz za swoją własność, napisz do nas wiadomość na adres interwencje@umarlestatuty.pl.
Informację przygotowali: Daniel Sjargi, Bartosz Graczyk. Wzór wniosku opracował: r. pr. Sebastian Płachecki.
