Czy można ujawnić, że uczeń korzysta z wypożyczonego sprzętu do nauki zdalnej?
Zdalne nauczanie przyniosło kolejne problemy w i tak borykającym się z wieloma trudnościami systemie oświaty. Jednym z nich jest konieczność zapewnienia wszystkim uczniom sprzętu do nauki zdalnej – laptopów, kamerek, głośników, mikrofonów itd. Część z uczniów posiada co prawda własny sprzęt, ale nie wszyscy. Tym uczniom, którzy takiego sprzętu nie posiadają, organy prowadzące szkół mogą go użyczyć (§ 6 ust. 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19). Użyczenie sprzętu następuje poprzez zawarcie umowy cywilnoprawnej. Do jej zawarcia może zostać upoważniony dyrektor szkoły (§ 6 ust. 4 wymienionego wyżej rozporządzenia).
Powstaje pytanie, czy dane osobowe uczniów korzystających ze wsparcia w postaci użyczenia sprzętu do nauki zdalnej mogą być przez szkołę w nieskrępowany sposób ujawniane przypadkowym osobowym (np. innym uczniom)?
Na tak postawione pytanie w naszym przekonaniu jednoznacznie należy odpowiedzieć NIE. Jakkolwiek bowiem bez wątpienia dane osobowe osób zawierających umowy cywilnoprawne z podmiotami publicznymi co do zasady podlegają udostępnieniu (tak wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 2012 r., sygn. akt I CSK 190/12 oraz liczne wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz wojewódzkich sądów administracyjnych), to w przypadku korzystania ze świadczeń o charakterze podobnym lub zbliżonym do pomocy społecznej przez osoby indywidualne nieprowadzące działalności gospodarczej, prymat powinna mieć ochrona prywatności. Jak słusznie bowiem stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 17 stycznia 2019 roku o sygn. akt II SA/Ol 829/18, „Osoby korzystające z pomocy społecznej mają bowiem prawo oczekiwać, że fakt korzystania przez nie z pomocy społecznej nie będzie ujawniony innym osobom, z uwagi na konieczność poszanowania ich prawa do prywatności […]. Dobrem osobistym podlegającym szczególnej ochronie w pomocy społecznej jest m.in. godność osoby ludzkiej, gdyż jednym z nadrzędnych celów pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i rodzinom życia w warunkach odpowiadających godności człowieka […]. Już sam fakt, że wobec danej osoby została wydana przez organ pomocy społecznej decyzja (bez względu na jej treść), sugeruje, że dana osoba znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, której – z różnych względów, np.: materialnych, rodzinnych czy zdrowotnych – nie była w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości, że musiała zwrócić się o udzielenie pomocy ze strony Państwa. Upublicznienie zatem nawet wyłącznie faktu ubiegania się o taką pomoc, w określonych warunkach, może uzasadniać zarzut naruszenia dobra osobistego danej osoby”. Rozważania te w naszym przekonaniu znaleźć powinny w pełni zastosowanie także w odniesieniu do zagadnienia ujawniania danych osobowych uczniów korzystających ze wsparcia szkoły w postaci użyczenia sprzętu do nauki zdalnej. Potrzeba użyczenia takiego sprzętu przez szkołę wynika bowiem najczęściej właśnie z braku dostatecznych zasobów materialnych w rodzinie ucznia potrzebnych do zapewnienia koniecznej elektroniki własnym staraniem tej rodziny.
W związku z powyższym, niedopuszczalne jest ujawnianie przez nauczycieli danych uczniów, którzy z pomocy szkoły skorzystali, innym uczniom lub jakimkolwiek osobom trzecim! Zgodnie z art. 5 ust. 1 lit. b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, tzw. RODO), dane osobowe muszą być zbierane w konkretnych, wyraźnych i prawnie uzasadnionych celach i nieprzetwarzane dalej w sposób niezgodny z tymi celami. Ujawnianie podczas lekcji (lub nawet poza nią) danych uczniów korzystających ze wsparcia materialnego szkoły nie jest w żaden sposób zgodne z celami przetwarzania tych danych. Jak byśmy zareagowali, gdyby szkoła ujawniała np. listę uczniów korzystających z dopłat opieki społecznej do obiadów na stołówce szkolnej? Byłoby to dla tych uczniów stygmatyzujące i przede wszystkim niewychowawcze; sprzyjałoby podziałowi na uczniów „lepszych” (bogatszych) i „gorszych” (biedniejszych). Szkoła zaś do takiego podziału nigdy przyczyniać się nie powinna.
Jeżeli zatem znane są Wam przypadki ujawniania danych uczniów korzystających ze wsparcia szkoły (np. polegającego na udostępnieniu szkolnego sprzętu do nauki zdalnej), napiszcie do nas (kontakt@umarlestatuty.pl), a będziemy podejmować interwencje.
Zdjęcie: Photo by Sergey Zolkin on Unsplash
